Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΠΕΖΟΥ ΣΤΑ ΤΡΟΧΑΙΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ
Ασφαλώς ο πεζός δεν είναι άμοιρος ευθυνών, όσον αφορά στην εμπλοκή του σε κάποιο τροχαίο ατύχημα, εφόσον αυτό προκλήθηκε με δική του υπαιτιότητα ή έστω συνυπαιτιότητα.
Οι κανόνες κυκλοφορίας των πεζών ρυθμίζονται από τη διάταξη του άρθρου 38 του Κ.Ο.Κ., το οποίο έχει ως εξής:
ΑΡΘΡΟ 38 : Κανόνες κυκλοφορίας πεζών 1. Οι πεζοί υποχρεούνται να χρησιμοποιούν τα πεζοδρόμια ή τα ειδικό γι’ αυτούς ερείσματα. Κατ’ εξαίρεση, μπορούν να χρησιμοποιούν το οδόστρωμα, αφού λάβουν τις αναγκαίες προφυλάξεις: α) Πεζοί που ωθούν, σύρουν ή μεταφέρουν ογκώδη αντικείμενα, οι οποίοι αν βάδιζαν στο πεζοδρόμιο ή το έρεισμα, θα προκαλούσαν σοβαρή δυσχέρεια στην κίνηση των άλλων πεζών. β) ομάδες πεζών, όταν οδηγούνται από ειδικό για το σκοπό αυτόν επιφορτισμένο πρόσωπο ή σχηματίζουν πομπή. γ) Άτομα με μειωμένη κινητικότητα, τα οποία κινούνται σε αναπηρικά καθίσματα. 2. Αν είναι αδύνατη η χρησιμοποίηση των πεζοδρομίων ή των ερεισμάτων, που προορίζονται για τους πεζούς, ή δεν υπάρχουν πεζοδρόμια ή ερείσματα οι πεζοί μπορούν να βαδίζουν στο οδόστρωμα, κατά τρόπον ώστε να μην παρεμποδίζουν την κυκλοφορία. Αν το οδόστρωμα διαθέτει λωρίδα για ποδήλατα ή μοτοποδήλατα, μπορούν να βαδίζουν σ’ αυτήν, αν το επιτρέπει η πυκνότητα της κυκλοφορίας και δεν παρεμποδίζουν την κίνηση των μοτοποδηλάτων ή ποδηλάτων. Οι πεζοί δεν επιτρέπεται να υπερπηδούν εμπόδια π.χ. δοκούς, αλυσίδες, νησίδες, στηθαία, κιγκλιδώματα, που έχουν τοποθετηθεί από τις αρμόδιες αρχές για ειδικούς λόγους. Η ύπαρξη τέτοιων εμποδίων σημαίνει απαγόρευση εισόδου του πεζού στην αποκλεισμένη επιφάνεια της οδού. 3. Οι πεζοί που χρησιμοποιούν το οδόστρωμα υποχρεούνται να βαδίζουν αντίθετα με την κατεύθυνση της κυκλοφορίας και όσο το δυνατόν πλησιέστερα στο άκρο του οδοστρώματος, εκτός αν κατ’ αυτόν τον τρόπο κινδυνεύουν ή δεν το επιτρέπουν ειδικές περιστάσεις. Κατ’ εξαίρεση, πρόσωπα που ωθούν ή σύρουν χειράμαξες, ωθούν ποδήλατο, μοτοποδήλατο ή μοτοσυκλέτα, άτομα με μειωμένη κινητικότητα, που κινούνται σε αναπηρικά καθίσματα ως και ομάδες πεζών, όταν σχηματίζουν πομπή ή οδηγούνται από ειδικά επιφορτισμένο πρόσωπο, υποχρεούνται να βαδίζουν πλησίον του δεξιού άκρου του οδοστρώματος. Οι πεζοί που βαδίζουν στο οδόστρωμα, αν δεν σχηματίζουν πομπή, υποχρεούνται να βαδίζουν σε απλό στοίχο, όταν το απαιτεί η ασφάλεια της κυκλοφορίας, εξαιτίας των συνθηκών ορατότητας, της πυκνότητας ή άλλων λόγων. Ομάδες πεζών που κινούνται στις οδούς υποχρεούνται να αφήνουν ελεύθερη στα δεξιά της οδού επαρκή επιφάνεια του οδοστρώματος, ώστε να μπορεί να διέρχεται ένα όχημα. 4. Οι πεζοί προκειμένου να διασχίσουν το οδόστρωμα, υποχρεούνται: α) Αν υπάρχουν στο οδόστρωμα διαβάσεις πεζών, να τις χρησιμοποιούν. β) Αν στη διάβαση πεζών την οποία πρόκειται να χρησιμοποιήσουν, υπάρχουν φωτεινοί σηματοδότες πεζών, να συμμορφώνονται στα σήματά τους. γ) Αν στη διάβαση δεν υπάρχουν φωτεινοί σηματοδότες πεζών, αλλά η κυκλοφορία ρυθμίζεται με φωτεινούς σηματοδότες οχημάτων ή από τροχονόμους και δίνεται σήμα για να προχωρήσουν τα οχήματα, να μην κατέρχονται στο οδόστρωμα. δ) Σε διαβάσεις που η κυκλοφορία τόσο των πεζών όσο και των οχημάτων δεν ρυθμίζεται με φωτεινούς σηματοδότες, να μην κατεβαίνουν στο οδόστρωμα πριν λάβουν υπ’όψη τους την απόσταση και την ταχύτητα των οχημάτων τα οποία πλησιάζουν. ε) Αν δεν υπάρχουν στο οδόστρωμα διαβάσεις πεζών, να μην κατεβαίνουν σ’ αυτό, αν δεν βεβαιωθούν ότι δεν θα παρεμποδίσουν την κυκλοφορία των οχημάτων, στη συνέχεια δε να διασχίζουν το οδόστρωμα κάθετα προς τον άξονά του. στ) Σε ισόπεδους οδικούς κόμβους, στους οποίους η κυκλοφορία ρυθμίζεται με φωτεινούς σηματοδότες οχημάτων ή τροχονόμους, να διασχίζουν το οδόστρωμα βαδίζοντας παράλληλα με τα κινούμενα οχήματα. ζ) Να διασχίζουν το οδόστρωμα κάθετα χωρίς να βραδυπορούν ή να σταματούν σε αυτό αδικαιολόγητα. 5. Αυτός που παραβαίνει τις διατάξεις του άρθρου αυτού τιμωρείται με διοικητικό πρόστιμο σαράντα (40,00) ευρώ.
Αντίστοιχα, οι υποχρεώσεις των οδηγών οχημάτων έναντι των πεζών, ρυθμίζονται από το άρθρο 39 του Κ.Ο.Κ., στο οποίο διαβάζουμε τα κάτωθι:
ΑΡΘΡΟ 39 : Συμπεριφορά των οδηγών προς τους πεζούς 1. Ολοι οι οδηγοί πρέπει να αποφεύγουν να συμπεριφέρονται με τρόπο που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τους πεζούς. Τηρουμένων των διατάξεων των άρθρων 12 παρ. 1,17 παρ. 3 περίπτωση στ’ και 19 παρ. 1 του παρόντος Κώδικα, όπου σε οδοστρώματα υπάρχουν διαβάσεις πεζών, οι οποίες έχουν σημανθεί με πινακίδες ή διαγραμμίσεις και η κυκλοφορία των οχημάτων ρυθμίζεται με φωτεινή σηματοδότηση ή τροχονόμους, οι οδηγοί οχημάτων υποχρεούνται: α) Να σταματούν πριν από τη διάβαση, όταν απαγορεύεται σε αυτούς με σήμα να προχωρήσουν ή όταν τυφλοί χρησιμοποιούν και επιδεικνύουν το λευκό μπαστούνι τους, για να δείξουν ότι πρόκειται να διασχίσουν την οδό ή όταν τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα πρόκειται να διασχίσουν την οδό. Οταν επιτραπεί να προχωρήσουν, να μη διακόπτουν ή παρεμποδίζουν τη διέλευση των πεζών, τυφλών ή των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα, οι οποίοι έχουν ήδη εισέλθει και προχωρούν στη διάβαση, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 38 του παρόντος Κώδικα. β) Αυτοί που προτίθενται να στρίψουν σε άλλη οδό, στην είσοδο της οποίας υπάρχει διάβαση πεζών, να κινούνται αργά και να παραχωρούν προτεραιότητα στους πεζούς που ήδη χρησιμοποιούν ή εισέρχονται στη διάβαση, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 38 του παρόντος Κώδικα και σε περίπτωση ανάγκης να διακόπτουν την πορεία του οχήματός τους. 2. Αν σε σημασμένη διάβαση πεζών η κυκλοφορία των οχημάτων δεν ρυθμίζεται με φωτεινή σηματοδότηση ή με τροχονόμο, οι οδηγοί υποχρεούνται να πλησιάζουν στη διάβαση με ταχύτητα τόσο μικρή ώστε να μην εκθέτουν σε κίνδυνο τους πεζούς που τη χρησιμοποιούν ή εισέρχονται σε αυτήν και, σε περίπτωση ανάγκης, να διακόπτουν την πορεία του οχήματός τους για να επιτρέπουν τη διέλευση των πεζών. Σε σημασμένους με ειδική σήμανση πεζοδρόμους, τα οχήματα τα οποία επιτρέπεται να εισέλθουν σε αυτούς οφείλουν να κινούνται με ταχύτητα βαδίσματος και να παραχωρούν προτεραιότητα στους πεζούς. Στους οδηγούς των οδικών οχημάτων επιβάλλεται να παραχωρούν προτεραιότητα στις διαβάσεις πεζών ή ποδηλατιστών, όταν σε αυτές κινούνται πεζοί ή ποδηλατιστές αντίστοιχα. 3. Σε περιοχές κατοικίας που έχουν χαρακτηρισθεί και σημανθεί ως περιοχές ήπιας κυκλοφορίας εφαρμόζονται οι εξής ειδικοί κανόνες: α) Οι πεζοί μπορούν να χρησιμοποιούν το οδόστρωμα σε όλο το πλάτος του. Τα παιχνίδια επιτρέπονται. β) Οι οδηγοί πρέπει να προχωρούν με πολύ χαμηλή ταχύτητα, η οπαία σε καμιά περίπτωση δε θα πρέπει να υπερβαίνει τα 20 χιλιόμετρα την ώρα. γ) Οι οδηγοί δεν πρέπει να θέτουν τους πεζούς σε κίνδυνο ούτε να συμπεριφέρονται με παρεμποδιστικό τρόπο. Αν είναι αναγκαία πρέπει να σταματούν. δ) Οι πεζοί δεν πρέπει να εμποδίζουν χωρίς λόγο την κυκλοφορία των οχημάτων. ε) Απαγορεύεται η στάθμευση, εκτός από εκεί που επιτρέπεται από σήματα στάθμευσης. στ) Σε διασταυρώσεις, Χρήστες της οδού που εξέρχονται από περιοχή κατοικίας πρέπει να παραχωρούν την προτεραιότητα στους άλλους χρήστες της οδού. 4. Οι οδηγοί, οι οποίοι πρόκειται να στρίψουν σε άλλη οδό στην οποία δεν υπάρχουν σημασμένες με πινακίδες διαβάσεις πεζών ή διαγραμμίσεις στο οδόστρωμα, υποχρεούνται να παραχωρούν προτεραιότητα στους πεζούς, οι οποίοι στις περιπτώσεις της παραγράφου 2 του άρθρου 38 του παρόντος Κώδικα, έχουν κατέλθει στο οδόστρωμα της οδού, στην οποία πρόκειται να εισέλθουν οι οδηγοί και σε περίπτωση ανάγκης, να διακόπτουν την πορεία του οχήματός τους. Οι οδηγοί πρέπει επίσης να δείχνουν ιδιαίτερη προσοχή στους πεζούς που διασχίζουν την οδό προκειμένου να επιβιβαστούν σε μέσα μαζικής μεταφοράς ή όταν απομακρύνονται από αυτά. 5. Οι οδηγοί που προτίθενται να προσπεράσουν από δεξιά, όταν αυτό επιτρέπεται, όχημα δημόσιων συγκοινωνιών, που βρίσκεται σε στάση σε καθορισμένο σημείο, υποχρεούνται να σταματούν, για να επιτρέπουν την αποβίβαση ή επιβίβαση των επιβατών. 6. Ο οδηγός που παραβαίνει τις διατάξεις του άρθρου αυτού τιμωρείται με διοικητικό πρόστιμο διακοσίων (200,00) ευρώ.
Με αποφάσεις των ελληνικών Δικαστηρίων, έχει κριθεί αποκλειστικά υπαίτιος τροχαίου ατυχήματος πεζός που διέσχισε το οδόστρωμα ενώ υπήρχε απαγορευτική ένδειξη σηματοδότη (βλ. ΕφΑθ 2214/1978, ΜΠρΘεσς 20222/2001). Σε περίπτωση όπου ο πεζός κατέρχεται στο οδόστρωμα ανέλεγκτα, δίχως προηγουμένως να έχει υπολογίσει την ταχύτητα και την απόσταση των διερχόμενων οχημάτων, έχει κριθεί νομολογιακά ότι η υπαιτιότητα του πεζού είναι υπέρτερη αυτής του οδηγού του αυτοκινήτου, εφόσον επέλθει τροχαίο από τη αμελή συμπεριφορά του πεζού (βλ. ΕφΑθ 5436/1986, ΜΠρΘες 6212/1987).
Αντίθετα, καταλογίζεται συνήθως αποκλειστική υπαιτιότητα στον οδηγό του αυτοκινήτου, όταν το τροχαίο ατύχημα επήλθε ενώ αυτός εκινείτο με υπερβολική ταχύτητα, παρασύροντας πεζό σε μη σηματοδοτούμενη διάβαση. Κι αυτό γιατί, σύμφωνα με την διάταξη του άρθρ. 19 παρ.1, 3 του ΚΟΚ, κάθε οδηγός οδικού οχήματος υποχρεούται να μειώνει την ταχύτητα του οχήματος του όταν οι περιστάσεις το επιβάλλουν, ιδιαίτερα δε κατά τις νυκτερινές ώρες, αν πεζοί που βρίσκονται στην τροχιά του καθυστερούν να απομακρυνθούν.
Ιδιαίτερα λαμβάνεται υπ’ όψιν από το Δικαστήριο το σημείο της διάβασης όπου επήλθε η σύγκρουση: σε περίπτωση που ο πεζός έχει ήδη διασχίσει το μεγαλύτερο μέρος της διαγραμμισμένης διάβασης, κρίνεται ότι κατά τη στιγμή που κατήλθε από το πεζοδρόμιο σε αυτή, τα αυτοκίνητα βρίσκονταν σε ικανή απόσταση, ώστε, κινούμενα εντός των προβλεπομένων ορίων ταχύτητας, να είναι δυνατόν ο οδηγός τους να αποφύγει τη σύγκρουση με τον πεζό.
Παράσυρση Πεζού που διήνυσε το μείζον του οδοστρώματος. Υπαιτιότητα 60 % του οδηγού του οχήματος που παρέσυρε τον πεζό, καθότι δεν είχε ρυθμίσει την ταχύτητά του ανάλογα με τις κρατούσες συνθήκες, (νύκτα με αμυδρό φωτισμό), αλλά εκινείτο με ταχύτητα που υπερέβαινε το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο των 50 χ/ω, καθόσον επρόκειτο για κατοικημένη περιοχή, με αποτέλεσμα να αντιληφθεί καθυστερημένα τον ενάγοντα πεζό, ο οποίος είχε διανύσει ολόκληρο το αντίθετο προς αυτόν ρεύμα κυκλοφορίας και το 1/3 περίπου του ρεύματος, όπου αυτός εκινείτο. Συνυπαιτιότητα 40% του πεζού ο οποίος επιχείρησε βιαστικά να διασχίσει διαγώνια την ανωτέρω οδό από σημείο, όπου δεν υπήρχαν διαβάσεις πεζών χωρίς, να ελέγξει την κίνηση των οχημάτων και να λάβει υπόψη του την ταχύτητά τους και χωρίς να βεβαιωθεί ότι δεν θα παρεμποδίζει την κυκλοφορία αυτών. ΑΠ 1715/2010 ΕΣυγκΔ 2011/27
Συνυπαιτιότητα 70% του οδηγού ΙΧΕ ο οποίος λόγω της αμελούς οδηγητικής συμπεριφοράς του (μεγάλη ταχύτητα) και όντας σε κατάσταση ελαφράς μέθης (0,71ο/οο) δεν αντελήφθηκε καθόλου τον πεζό ο οποίος είχε διασχίσει σχεδόν όλο το μήκος του οδοστρώματος (απέμενε ένα μόλις μέτρο για να ανέλθει στο πεζοδρόμιο), με αποτέλεσμα να τον παρασύρει, τραυματίζοντας αυτόν θανασίμως. Συνυπαιτιότης 30 % και του πεζού καθότι αν και υπέργηρος στερούμενος ευκινησίας και καλών αντανακλαστικών, επιχείρησε να διασχίσει το οδόστρωμα σε σημείο μάλιστα που δεν υπάρχει διάβαση πεζών χωρίς προηγουμένως να ελέγξει την κίνηση της οδού και να βεβαιωθεί αν μπορούσε να το πράξει ακίνδυνα. Εφ.Λαρ.454/2006 ΣΕΣυγκΔ 2006/433
Υπαιτιότητα 60% του οδηγού μοτοποδηλάτου, ο οποίος κινούμενος με ταχύτητα μεγαλύτερη του επιτρεπόμενου ορίου δεν αντιλήφθηκε τον πεζό ο οποίος είχε διανύσει το μείζον του πλάτους του οδοστρώματος, έχοντας φθάσει σχεδόν στο αντίθετο πεζοδρόμιο. Υπαιτιότητα 40% του 82ετους πεζού ο οποίος επέλεξε να διασχίσει την οδό διπλής κατεύθυνσης, από το συγκεκριμένο σημείο, ενώ υπήρχε διάβαση πεζών, η οποία απέχει από τον τόπο του συμβάντος 80 μέτρα (άρθρο 28 παρ. 4 Ν. 2696/1999). Μον.Πρ.Ρεθ. 37/2014 ΕΣυγκΔ 2014/340
Αποκλειστική υπαιτιότητα του αγνώστου οδηγού μοτοσικλέτας, ο οποίος κινούμενος με αυξημένη ταχύτητα σε κεντρική οδό παρέσυρε πεζό που είχε διανύσει το μείζον του οδοστρώματος και απέμενε μισό μέτρο για να ανέλθει στο πεζοδρόμιο (παράβ. άρθ. 12 παρ. 1, 7, 19 παρ. 1, 2, 3, 39 παρ. 1 Κ.Ο.Κ.). Ομοίως δεν αποδείχθηκε η ύπαρξη ,διάβασης πεζών, καθόσον δεν αποτυπώνεται στο σχεδιάγραμμα της Τροχαίας σε κάθε δε περίπτωση, όπως εκτέθηκε και ανωτέρω, ο ενάγων κατέβαλε κάθε δυνατή προσοχή και επιμέλεια να διασχίσει την ως άνω οδό και είχε ήδη διανύσει απόσταση 14 μ. Μον.Πρ.Αθ. 2763/2010 ΕΣυγκΔ 2010/398.
Αποκλειστική υπαιτιότητα του οδηγού του αγνώστου οχήματος, ο οποίος οδηγώντας με υπερβολική για τις περιστάσεις ταχύτητα , δεν αντελήφθη παρά την υπάρχουσα ορατότητα, πεζό που διέσχιζε καθέτως την οδό από αριστερά προς τα δεξιά της πορείας του), ο οποίος είχε διανύσει το μείζον του πλάτους του οδοστρώματος και απέμενε μικρή απόσταση για να φθάσει στο πεζοδρόμιο, ούτε προέβη σε αποφευκτικό ελιγμό, ενώ είχε τέτοια ευχέρεια, με αποτέλεσμα να παρασύρει αυτόν, τραυματίζοντάς τον θανάσιμα. Εφ.Λαμ. 205/2010 ΕΣυγκΔ 2011/319
Αποκλειστική υπαιτιότης του οδηγού ΙΧΦ, ο οποίος έχοντας σταματήσει προ ερυθρού σηματοδότη, έθεσε σε κίνηση το όχημά του παρασύροντας πεζή, που διέσχιζε κάθετα το οδόστρωμα, έχοντας διανύσει τα 2/3 του μήκους αυτού. Στην παθούσα (πεζή) δεν μπορεί να αποδοθεί οποιοδήποτε ποσοστό. Εφ.Λαρ. 127/2005 ΣΕΣυγκΔ 2005/115
Ενδιαφέρουσα περίπτωση αποτελεί η υπ’ αριθ. 132/2012 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς, διά της οποίας απαλλάχθηκε πλήρως ο οδηγός αυτοκινήτου που παρέσυρε πεζό ψυχικά ασθενή και ανίκανο προς καταλογισμό, τραυματίζοντάς τον θανάσιμα. Το Δικαστήριο έκρινε ως αποκλειστικά υπαίτια την εταιρεία φύλαξης και εποπτείας του θανόντος.
Αντίστοιχα, ενδιαφέρον παρουσιάζει περίπτωση θανατηφόρου τροχαίου, με θύμα ανήλικο παιδί, το οποίο επιχείρησε να διασχίσει το οδόστρωμα, χωρίς να δώσει προσοχή στα διερχόμενα αυτοκίνητα. Διά της υπ’ αριθ. 1879/2017 απόφασης που εξέδωσε, ο Άρειος Πάγος έκρινε ως συνυπαίτιο του τροχαίου τον ενήλικο γονέα που είχε την ευθύνη εποπτείας του ανήλικου,